Książki, które pomogą oswoić temat śmierci

Dzieci nie boją się śmierci, dopóki nie straszymy ich opowieścią o bezzębnej staruszce z kosą. Dopóki nie robimy z przemijania tematu tabu, nerwowo wpychając go pod dywan. Choć czas Zaduszek przypomina nam o niej naocznie na rozświetlonych cmentarzach, o przemijaniu warto rozmawiać i czytać przez cały rok. Na szczęście półka z lekturami nie zawodzi, o śmierci można mówić żartobliwie, z powagą, w powieściach i komiksowo. Oto kilka naszych wyborów oraz poniżej uzupełniająca lista. Czytamy?

„JESTEM ŚMIERĆ”, „JESTEM ŻYCIE” / TEKST: ELISABETH HELLAND LARSEN / ILUSTRACJE: MARINE SCHNEIDER / TŁUMACZENIE: KATARZYNA TUNKIEL / WYDAWNICTWO WSZYSTKIE GATKI

Cóż to za książkowy duet! Nie można mówić o śmierci, nie snując opowieści o życiu, warto więc czytać te dwa tytuły razem – pięknie się dopełniają. Śmierć to nie zła kostucha, która nawiedza domy, a raczej niezapowiadany gość, który przychodzi w odwiedzimy. Do tych, którzy na nią czekają, do tych, którzy zasłaniają w gniewie okna, zagląda do małych zwierzaków, insektów i nas, ludzi. Przychodzi do tych „ze zmarszczkami, którym ciała skrzypią”, ale też do tych w brzuchu, którzy się nie urodzili. Jak się jej bać, skoro robi miejsce na nowe życie? Gdyby zaprzestała odwiedzin, gdyby sama umarła, nie byłoby miejsca na nowe słowa i marzenia. Moja ulubiona książka w temacie śmierci, spokojna, pełna mądrości i ukojenia.

„OSTATNI DŻEM BABCI” / TEKST: ALICJA DYRDA  / ILUSTRACJE: OLA WOLDAŃSKA-PŁOCIŃSKA / WYDAWNICTWO NATULI

Gdzie się podziała babcia, którą zna Kazik? Ta, która dmucha balony i smaży najlepsze naleśniki z dżemem? Dziś leży nieruchomo w łóżku i choruje, rodzice mówią o dalekiej podróży, ale mały Kazik dobrze wie, że babcia umiera. Jest to fakt, który stwierdza chłopiec, podobnie jak niezaprzeczalny jest fakt, że nikt już nie zrobi tak pysznego dżemu. Mówi o tym ze spokojem, jego odczucia traktowane są z powagą, na jaką zasługują. Piękna, szczera i wzruszająca książka o odchodzeniu bliskiej osoby ze świetnymi ilustracjami Oli Woldańskiej-Płocińskiej.

„DOKĄD IDZIEMY, KIEDY ZNIKAMY?” / TEKST: ISABEL MINHÓS MARTINS / ILUSTRACJE: MADALENA MATOSO / TŁUMACZENIE: JOANNA KUHN / WYDAWNICTWO KINDERKULKA

Książką, z którą warto zaznajomić już trzylatka, który zapewnie nie raz zada wam pytanie o znikanie. I być może zniknięcie ulubionej skarpetki czy kałuży będzie frapować dziecko równie głęboko jak filozoficzne pytanie o to, dokąd zmierzamy jako ludzie. Łatwiej jest się z tym pytaniem zmierzyć, jeśli spojrzymy na otaczający świat, w którym rządzą podobne reguły – nic nie jest wieczne. Znika plaża niesiona przez wiatr, znika noc, nawet hałas, który rozbrzmiewa w powietrzu. Nawet śnieg, który dopiero co spadnie już płacze, że zaraz nie będzie po nim śladu. Filozoficzne pytania i odpowiedzi, które zaspokoją ciekawego kilkulatka.

„CUDOWNA WYSPA DZIADKA” / TEKST I ILUSTRACJE: BENJI DAVIES / TŁUMACZENIE: MAŁGORZATA PIETRZYK / WYDAWNICTWO ZNAK EMOTIKON

Dokąd idziemy po śmierci? Każdy rodzic odpowie dziecku inaczej, zgodnie z wyznawaną wiarą, wiedzą czy fantazją. Powiedzenie nie wiem też jest w porządku, albo odpowiedzenie pytaniem o to, jak dziecko samo wyobraża sobie ten świat „po”. Warto uruchomić wspólnie wyobraźnię, bo może zrodzić się z tego opowieść o niezwykłej przygodzie, jak ta opisana w książce Benji Daviesa, brytyjskiego reżysera, autora i ilustratora. Oto Syd, który kocha dziadka, i dziadek, który zabiera malca w daleką podróż na tropikalną wyspę, pełną zwierząt, kwiatów i wodospadów. Widzisz, ja chyba tu już zostanę – wyznaje dziadek, gdy rozmawiają o powrocie. Gdy chłopiec dostaje pocztówkę z rajskiej wyspy, rodzi się pokrzepiająca myśl: a może najbliżsi nigdy tak do końca nas nie opuszczają?

„MAŁA KSIĄŻKA O ŚMIERCI” / TEKST I ILUSTRACJE: PERNILLA STALFELT/  TŁUMACZENIE: IWONA JĘDRZEJEWSKA / WYDAWNICTWO CZARNA OWCA

Czy można o tak poważny temacie rozmawiać w sposób niepoważny? Z dozą humoru i żartu? To książka, która „rozkłada” śmierć na czynniki pierwsze, od przypomnienia nam, że każda żywa istota umiera, po prosty, komiksowy opis rytuałów związanych z pogrzebem i żałobą. Autorka ze świetnym wyczuciem oswaja temat trudny i odpowiada na pytania, które siedzą dzieciom w głowie. Jak wygląda martwy człowiek? Czy szkielet straszy? Co się dzieje w trumnie? Szukajcie książki w bibliotekach!

„ŻYCIE, CO TO TAKIEGO?”/ TEKST: OSCAR BRENIFIER / ILUSTRACJE: Jérôme Ruillier /  TŁUMACZENIE: MAGDALENA KAMIŃSKA-MAURUGEON / WYDAWNICTWO ZAKAMARKI

Przegląd książek o przemijaniu kończymy książką, która zadaje celne pytania o nasze życie. Jeśli nie znacie serii Dzieci Filozofują, koniecznie nadróbcie lukę w biblioteczce. Jeśli przyjąć, że filozof niestrudzenie stawia setki pytań o sens, dzieci są wytrawnymi filozofami. My jako dorośli nie musimy być bezradni wobec ich dociekań. W książce tej wspólnie zastanawiamy się nad sensem istnienia, dlaczego życie bywa trudne, po co żyjemy i wreszcie – dlaczego umieramy. Nie ma głupich pytań, nie ma jednej odpowiedzi!

*

To nie jest wyczerpująca lista, poniżej kilka innych tytułów, które przybliżają temat przemijania, śmierci i żałoby. Niektóre znajdziecie już tylko w bibliotece. Co byście dodali jeszcze do tej listy?

„Tomek i nieskończoność”, Michel Déon, Wydawnictwo G&P

„Wdzięczny kwiat”, Sarolta Szulyovszky, Wydawnictwo Namas

„Maciuś i dziadek”, Roberto Piumini, Wydawnictwo Bona

„W pogoni za życiem”, Przemysław Wechterowicz, Wydawnictwo Ezop

„Niebo”, Bruno Gibert, Wydawnictwo Wytwórnia

„Dziewczynka i drzewo kawek”, Riitta Jalonen, Wydawnictwo Tatarak

„Gęś, śmierć i tulipan”, Wolf Erlbruch, Wydawnictwo Hokus-Pokus 

Oprócz książek i rozmowy linkujemy wam też ważny program Tumbo Pomaga, prowadzony przez Fundusz Dzieci Osieroconych, który obejmuje opieką dzieci i młodzież po stracie bliskich. Więcej o akcji i infolinia tutaj.