Jak wesprzeć integrację sensoryczną w domu?

Integracja sensoryczna – pojęcie, które robi karierę w ostatnich latach. Ale czym właściwie jest? Zapytałyśmy o to ekspertkę, popularyzatorką wiedzy o SI w Polsce (z angielskiego Sensory Integration), Olę Charęzińską: Integracja sensoryczna to nauka samego siebie oraz świata zewnętrznego. Dokładnie tego, jak funkcjonuje nasz organizm, jak porusza się nasze ciało, jak odnajdujemy się w przestrzeni. A także tego, jak odbieramy świat zewnętrzny – czy jest on piękny, kolorowy, ciekawy i przyjazny? Czy może jawi się jako niebezpieczny, zagrażający oraz trudny. Nasze dziecko przechodzi na wczesnym etapie życia swoistą naukę pilotażu własnego ciała i funkcjonowania w świecie. Zdaniem Oli, właśnie w tym pilotażu możemy pomóc dziecku przez odpowiednie aktywności na co dzień.

Stymulować się sensorycznie powinni wszyscy, ponieważ żyjemy w czasach, gdy (zwłaszcza mieszkańcy miast) mamy ograniczony kontakt z naturą. O tym, że za rzadko korzystamy ze spacerów boso, za mało mamy dotyku i zapachów przyrody, a za dużo hałasu i bodźcujących kolorów, opowiadała nam niedawno neurodydaktyczka Paulina Sapoń. Ola Charęzińska, nasza ekspertka od SI, przedstawia ten sam punkt widzenia: Na przestrzeni lat znacznie zmienił się styl wychowywania dzieci, który często nie wspiera naturalnych procesów rozwojowych – mówi. Zdaniem Oli Charęzińskiej stymulacja zmysłów dotyczy wszystkich dzieci bez wyjątku, bo – jak twierdzi: Dbanie o rozwój sensoryczny jest zadaniem współczesnych rodziców.

Sensoryka czy sensomotoryka?

Ola Charęzińska wyjaśnia: Rozwój małego dziecka nazywamy sensomotorycznym, opiera się on bowiem na dwóch najważniejszych filarach: sensoryce (zmysłach) i motoryce (ruchu). Te dwa filary rozwoju bardzo ściśle ze sobą współpracują i nieustannie się przenikają. Są one bazą, podstawą prawidłowego rozwoju dziecka. Myśląc o sensoryce, mamy na myśli stymulację sensoryczną, czyli doznawanie za pomocą zmysłów. Nie ma innej możliwości, żeby do mózgu docierały informacje, niż poprzez zmysły. Wszystko to, czego dziecko dowiaduje się o świecie, w jaki sposób poznaje świat, opiera się na doznaniach sensorycznych. Dlatego odbiór rzeczywistości, nauka samego siebie oraz świata odbywa się poprzez zmysły i jest jednym z najważniejszych zadań okresu dziecięcego. 

Wśród wielu ważnych potrzeb

Dom Krolików, naszych dzisiejszych bohaterów sensorycznej sesji, to dom wyjątkowy. Tata Bartek jest muzykiem, wokalistą, multiinstrumentalistą. Karolina – mama Kaliny i Jagody, to także artystyczna dusza, która dużo czasu poświęca na podążaniu za potrzebami dzieci – a tych jest niemało. Starsza Kalinka, przyszła gwiazda musicali i wrażliwa wielbicielka sztuki, od urodzenia intensywnie odbiera bodźce z otoczenia i jest wysoko wrażliwym dzieckiem. Z kolei młodsza Jagódka, ze względu na trisomię 21 chromosomu, musi stale być pod okiem fizjoterapeuty, a jej wychowanie to jeszcze większa uważność, niż przy neurotypowym trzylatku. Poprosiliśmy rodzinę Królików o przetestowanie kilku pomocy terapeutycznych oraz zabawek, które mają stymulować zmysły i pomóc dzieciom w rozwoju. Oto jak wygląda domowe wspieranie integracji sensorycznej w praktyce.

Sensoryczne poduchy, dziuple i obiekty od intibag

Dla kogo? Dzieci 3+

Co wspierają? Stymulację czucia głębokiego, regulację emocjonalną, pomagają przy zaburzeniach koncentracji, wyciszają przy nadmiarze bodźców, rozbudzają świadomość ciała, wspierają spontaniczną kreatywną zabawę ruchową

Do czego je wykorzystać? Masaż sensoryczny i dociskowy (poduchy rolling bag), stymulacja zmysłu równowagi (living bag), zapewnienie dziecku odpoczynku od nadmiaru bodźców (dziupla hollow bag i worek intimate bag), stymulacja czucia głębokiego (human bag),

Produkt, który łączy w sobie integrację sensoryczną, design, sztukę i terapię? Na to mogli wpaść tylko ludzie z branży kreatywnej. Markę Intibag stworzyła choreografka Izabela Chlewińska i artysta wizualny Tomek Bergmann. Ci dwoje trzykrotnie odbyli podróż artystyczną do Japonii, gdzie zajmowali się m.in. tworzeniem instalacji performatywnych. Gdy jako rodzice odkryli świat SI, okazało się, że ich produkty – pufy, poduchy sensoryczne, elastyczne „dziuple” i worki, idealnie nadają się do terapii. Trudno uwierzyć, że trafiły one zarówno do profesjonalnych sal terapii SI, jak i do galerii sztuki – kto pamięta słynną wystawę „Co dwie sztuki to nie jedna” w warszawskiej Zachęcie? Salę dedykowaną dzieciom ze spektrum autyzmu wyposażyli właśnie Iza i Tomek z Intibag!

Ola Charęzińska, terapeutka SI, zauważa, że bujanie czy wspólne przepychanki to proste aktywności stymulujące zmysły: Każdy rodzic to potrafi: kołysanie, huśtanie, noszenie dzieci w chuście, obracanie dziecka czy popularne zabawy w samolocik, konika, siłowanki. Oprócz wspierania rozwoju te aktywności mają jeszcze jeden walor – pozwalają nam nawiązać więź, która jest podstawą relacji dziecko-rodzic. 

Intibag jest owocem artystycznych poszukiwań i wiedzy na temat ludzkiego ciała. W naszej sesji Kalina i Jagoda wraz z rodzicami korzystały z kilku ich produktów, np. flagowego hollow bag, czyli podwieszanej dziupli z trwałego elastycznego materiału, w której dziecko może odizolować się od bodźców.

Do swobodnej zabawy w ćwiczenie równowagi, skoków i treningu motoryki dużej użyto pufy sensorycznej living bag. Było też bujanie w obcisłym worku intimate bag (które dodatkowo wzmacnia relacje opiekunów z dzieckiem, bo angażuje dwoje dorosłych, oraz stymuluje zmysł równowagi i czucie głębokie). Zabawy i przepychanki z użyciem wielkiej sensorycznej poduchy human bag są dla dzieci treningiem albo relaksem, w zależności od sposobu wykorzystania. Przypomina ona kształtem bałwanka bądź ludzika – i tak można ją traktować: przytulać, ściskać, leżeć na niej. Z kolei rolling bag to obiekt masujący, który po wyjęciu z pokrowca staje się masującą masą, którą „przelewamy” po ciele dziecka. To bardzo fajna zabawa, w której można udawać przelewającą się falę czy górę piasku (łuskę gryki, która wypełnia poduchę, słychać bardzo wyraźnie). Rolling bag poprzez delikatny docisk buduje większą świadomość własnego ciała, integruje zmysł dotyku i pomaga w koncentracji.

Obiekty sensoryczne Intibag kupicie tutaj.

platforma dydaktyczna marioinex

Dla kogo? Dzieci 2+

Co wspierają? Trening zmysłu równowagi, stymulacja zmysłu dotyku, koordynacja całego ciała, stymulacja wzrokowa

Do czego wykorzystać? Zabawy w równoważnię, budowanie sensorycznych ścieżek bosych stóp w domu

Zabawy polegające na balansowaniu, to świetny sposób na zapewnienie dziecku niezbędnej aktywności z kategorii treningu równowagi w domu. Platformy dydaktyczne dają szerokie możliwości budowania takich ścieżek, dzięki czemu dziecko poprawia koordynację ruchową i zmysł równowagi. Duże elementy platformy w komplecie z klockami serii junior, to doskonała zabawka rozwijająca wyobraźnię przestrzenną – można ją łączyć w kreatywny sposób. Klocki i elementy „kładki” kultowej polskiej firmy Marioinex zostały wykonane z trwałego materiału, dzięki czemu nie odkształcają się i są odporne na zmienne warunki atmosferyczne, a więc można wykorzystać je do zabawy także na tarasie.

Platformę dydaktyczną Marioinex kupicie tutaj.

Basen sensoryczny MINIBE

Dla kogo? Dzieci 1+

Co wspiera? Pozwala stymulować wyobraźnię, ćwiczy zmysły, buduje świadomość ciała, rozwija motorycznie

Do czego wykorzystać? Do zabawy, wspomagająco w celach rehabilitacyjnych, w terapii SI

Suche baseny to coś więcej niż zabawka, o której marzy każde dziecko, zwłaszcza w czasach zamkniętych sal zabaw. To także wykorzystywane przez terapeutów narzędzie do terapii SI. Zabawa w piłeczkach, nurkowanie i „pływanie” skutecznie wspomagają leczenie zaburzeń integracji sensorycznej. Dzięki suchemu basenowi Minibe dzieci rozwijają swoje umiejętności manualne oraz mogą ćwiczyć koordynację wzrokowo-ruchową, wykorzystując piłeczki. Pomysłów na zabawę jest zresztą bez liku, jak choćby nauka celowania rzutów. W skład zestawu wchodzi 200 plastikowych piłek o średnicy 7 cm. Piłki wyprodukowane są z przyjaznego tworzywa LDPE, są bezzapachowe i odporne na zgniatanie. Basenik stanowi ponadto piękną dekorację pokoju, jest dostępny w 30 kolorach.

Basen sensoryczny Minibe kupicie tutaj.

Multifunkcyjny bujak Good Wood

Dla kogo? Dzieci 0+

Co wspiera? Trening motoryki dużej, rozwój propriocepcji, budowanie świadomości ciała, trening równowagi

Do czego wykorzystać? Codzienne spontaniczne ćwiczenia motoryczne, bujanie, zjeżdżanie, huśtanie, zabawa w domek, wykorzystanie jako stół/biurko

Mało który polski produkt zachwyca nas na tak wielu polach. Good Wood redakcja Ładne Bebe odkryła kilka lat temu i wiele naszych redakcyjnych dzieci i ich rodziców chwali sobie wpływ ich placów zabaw na rozwój. Jak sprawdził się bujak Good Wood u rodziny Królików? Testowany przez Jagodę i Kalinę zestaw to klasyczny bujak wraz z drabinką, która zmienia się także w zjeżdżalnię. Pozwala on na bujanie (samodzielne lub przez rodzica) dziecka. Młodsza Jagódka wykorzystała bujak jako kołyskę i miejsce do odpoczynku z poduszką. Bujak łatwo odwrócić i zamienić w stabilną drabinkę do wspinaczki. Dzieci trenują mięśnie, wspinając się i stymulują zmysły podczas zjeżdżania. Good Wood można ustawić też tak, by działał jak równoważnia (stymulując zmysł równowagi) i pozwolił na równoczesne bujanie dwójki maluchów (nauka współpracy). Gdyby nadal komuś korzyści rozwojowych z Good Wood było mało, można przekręcić go na bok tak, by tworzył domek/mównicę, lub nakryć dedykowanym blatem i zamienić w stolik. Więcej pomysłów na rozwojowe zabawy i ćwiczenia wspierające rozwój motoryczny znajdziecie na stronie producenta tutaj. Bujak jest wykonany z drewna i dostępny w kilku wersjach kolorystycznych.

Bujak Good Wood kupicie tutaj.

Zgadywanka sensoryczna od Isani handmade

Dla kogo? Dzieci 1,5+

Co wspiera? Rozwój zmysłu dotyku

Do czego wykorzystać? Do zabawy, wspomagająco w terapii SI

Czy ktoś pamięta emitowany niegdyś w telewizji program „Co i jak”? Występujące w nim dzieci miały zgadywać, co trzymają w dłoniach. Ta klasyczna, znana od pokoleń zabawa ma właściwości terapeutyczne – uczy koordynować zmysły, zgadywać, lepiej radzić sobie z interpretacją bodźców dotykowych. Pomoc od polskiej firmy Isani Handmade ma prostą zasadę działania: do woreczka zamontowanego za pomocą rzepu na sklejkowym stelażu wkładamy materiały do badania, różniące się kształtem lub fakturą. Zadaniem dziecka jest włożenie rączek w otwory i określenie za pomocą dotyku, co właśnie trzyma.

Zgadywankę sensoryczną kupisz tutaj.

Bule i piłki sensoryczne Rubbabu

Dla kogo? Dzieci 1+

Co wspierają? Motoryka mała, koordynacja oko-ręka, stymulacja zmysłu dotyku i wzroku

Do czego wykorzystać? Redukcja napięcia poprzez ściskanie, trening rączek, zabawy w rzucanie, turlanie, regulacja przez dotyk/masaż

Wykonane z mięciutkiej, aksamitnej w dotyku gumy piłeczki Rubbabu z założenia mają wpływać na integrację sensoryczną poprzez zabawę. Ich struktura, kolory i kształty czynią je optymalną zabawką dla malutkich dzieci, które dopiero odkrywają świat przez zmysły. Piłki są miękkie i przyjemne w dotyku, a ich zróżnicowane faktury, wzory i wypustki zachęcają do zabawy, przy okazji stymulując zmysł dotyku. Żywe kolory także wpływają na zmysły. Kule są lekkie, nieduże, dzięki czemu aktywizują bobasy do chwytania, a liczne wypustki, wgłębienia i struktura powierzchni sprawiają, że dziecko stale z zaciekawieniem po nie sięga. Można je toczyć, odbijać, ściskać, ugniatać, rzucać do celu. Podobnie działa zabawa w bule, które choć zalecane od 1 roku wzwyż, mogą być fajną „dorosłą” zabawą także dla starszaków.

Piłki sensoryczne kupisz tutaj. Bule Rubbabu kupisz tu.

Karty sensoryka dla smyka

Dla kogo? Dzieci 1+

Co wspierają? Motoryka mała, stymulacja zmysłu dotyku, wzroku, smaku i słuchu

Do czego wykorzystać? Zabawy kreatywne i sensoryczne w domu

Ola Charęzińska – nasza ekspertka od SI znana w sieci jako Sensomama Ola, jak nikt inny zna się na terapii zmysłów. Jednocześnie sama jest mamą, więc doskonale wie, jakie na co dzień ograniczenia towarzyszą rodzicom. Karty „Sensoryka dla Smyka” autorstwa Oli to zbiór 30 przepisów, które poratują nas w czasie nudy, a jednocześnie będą niezwykle ważnymi dla rozwoju zabawami terapeutycznymi. Dzięki przyjaznej grafice starsze dzieci będą mogły z łatwością same odczytać instrukcje i wykonać z radością jadalne glutki, slajmy czy inne niesamowite eksperymenty. A dlaczego warto postawić na brudzące zabawy? W rozmowie z Ładne Bebe Ola tłumaczy: Oprócz funkcji wspomagającej, domowe zabawy sensoryczne są frajdą, a tego nigdy za wiele w codzienności wszystkich dzieci.

Woreczki sensoryczne od Isani handmade

Dla kogo? Dzieci 0+

Co wspierają? Integrację sensoryczną, naukę koloru, stymulują zmysł dotyku, wzroku i słuchu

Do czego wykorzystać? Terapia ręki, codzienne zabawy, terapia SI

Kolejna klasyczna zabawka z oferty Isani Handmade. Dawniej wykorzystywana na zajęciach z korektywy, dziś idealna dla wszystkich dzieci. Woreczki sensoryczne pozwalają na kreatywne zabawy w grupie i samodzielnie, stymulują zmysł dotyku, a przez delikatne dźwięki pobudzają także słuch. Kontrastowe czarno-białe desenie i żywe kolory na odwrocie są przydatną cechą dla dzieci niedowidzących.

Woreczki sensoryczne kupisz tu.

Ciastoliny, piasek kinetyczny i sztuczny śnieg od Slimebox.pl

Dla kogo? Dzieci 3+

Co wspierają? Integrację sensoryczną, motorykę małą, kreatywność

Do czego wykorzystać? Sensoryczne zabawy w domu

Slimebox to nowa generacja produktów takich jak ciastoliny, slime i glinki. Znajdziecie je online, a także w inspirującym butiku na warszawskiej Saskiej Kępie. Naprawdę, wiele ciastolin Slimebox niczym nie przypomina brudzących paznokcie i podłogę szkolnych plastelin. Z drugiej strony, czasem warto zezwolić na bałagan (tak jak w przypadku testowanego przez Kalinę i Jagodę sztucznego śniegu), by połączyć integrację sensoryczną z cudowną zabawą. Czy dla dwóch małych wielbicielek Elsy i Anny z Krainy Lodu istnieje coś lepszego niż „wyczarowanie” własnego śniegu? Kolokwialnie mówiąc – babranie się jest potrzebne dzieciom. Zdaniem Oli Charęzińskiej, naszej ekspertki, natura i wyjście do lasu jest nawet lepsze, ale w momencie, gdy nie możemy zapewnić dziecku piaskownicy czy błotnej kałuży – z pomocą przychodzą kolorowe produkty Slimebox. Na zdjęciach widać dwa rodzaje tzw. cloud sand – piasku kinetycznego, który nie śmieci, kreatywny zestaw Candy Box (można stworzyć własny brokatowy slime), oraz sztuczny śnieg, który zmienia się z niepozornego proszku w polimerową chmurkę. Szczęście dzieci gwarantowane, a przy okazji – domowa terapia SI.

Cloud sand, magiczny śnieg i candy box Slimebox.pl kupicie tutaj.

Memo dotykowe od Isani Handmade

Dla kogo? Dzieci 1+

Co wspiera? Integrację sensoryczną, naukę koloru, stymuluje zmysł dotyku i wzroku, trening pamięci

Do czego wykorzystać? Codzienne zabawy

Memo to gra, którą znamy wszyscy. A co, gdyby połączyć je z integracją sensoryczną? W tej grze zapamiętać trzeba nie tylko kolor, ale i fakturę na drewnianym klocku. Idealny pomysł na rodzinne spędzanie czasu, połączone z terapeutyczną zabawą.

Memo sensoryczne kupicie tutaj.

Kołderki obciążeniowe

Dla kogo? Ciężar kołdry powinen być dopasowany do masy dziecka i wynosić jej 10-15%

Co wspiera? Integrację sensoryczną, redukcję stresu i napięcia mięśniowego, wspiera czucie głębokie i świadomość ciała, relaksuje

Do czego wykorzystać? Do relaksu podczas czytania czy drzemki, oraz w nocy w czasie snu.

Być może nie wiecie, że domowa terapia integracji sensorycznej może odbywać się nie tylko w czasie zabaw, ale także w nocy. Tzw. kołdra obciążeniowa stosowana podczas odpoczynku ma niesamowite właściwości terapeutyczne, przydatne w terapii SI. Kołdry te są ciężkie, bo wypełnione specjalnymi kulkami. Kalinka i Jagoda testowały czterokilogramowe kołderki obciążeniowe firmy kolderka.net. Jakie jest ich działanie?

W czasie snu dziecka delikatnie naciskają one na jego ciało, stymulując układ proprioceptywny (czyli tzw. czucie głębokie), który odpowiada m.in. za zmysł orientacji ułożenia własnego ciała. Receptory tego układu znajdują się w mięśniach oraz ścięgnach, i to właśnie dzięki nim wiemy, w jaki sposób ułożone są nasze kończyny. Stymulowanie proprioreceptorów powoduje, że dziecko ma większą świadomość swojego ciała, ale także poprawia się jego skupienie i koncentracja. Maluch się rozluźnia, uspokaja, ogranicza zachowania autostymulacyjne oraz doznaje redukcji uczucia lęku i niepewności.

Kołdry sensoryczne stosuje się przede wszystkim przy zaburzeniach psychofizycznych, takich jak ADHD, Zespół Downa, Zespół Aspergera czy autyzm, ale także przy niektórych rzadkich chorobach genetycznych. Nawet dorośli mogą je wykorzystywać po to, by doświadczyć głębokiego, relaksującego snu.

Kołderki obciążeniowe ze sklepu kolderka.net kupicie tutaj.

Na koniec przytaczamy słowa Oli Charęzińkiej, która przypomina, w czym pomaga codzienna domowa dbałość o proces integracji sensorycznej.

Profitów z wspierania SI jest całkiem sporo, ponieważ wiele badań naukowych potwierdza pozytywne działanie stymulacji sensorycznej na różne sfery rozwoju dziecka. Wiemy, że stymulacja sensoryczna:

• Buduje mózg dziecka, dzięki stymulacji sensorycznej pomiędzy neuronami tworzą się liczne połączenia.
• Prowadzi dziecko ku rozwojowi, bowiem bez stymulacji sensorycznej dzieci nie mają szansy na prawidłowy rozwój.
• Wspiera procesy integracji sensorycznej, wspomaga dojrzewanie układu nerwowego.
• Pomaga w uspokajaniu dziecka i wyciszaniu emocji.
• Reguluje pracę układu nerwowego, zwłaszcza u dzieci przeciążonych bodźcami.
• Wspiera procesy równoważne.
• Pomaga kształtować się koordynacji ruchowej.
• Wpływa na lepsze czucie i kontrolę własnego ciała.
• Pomaga regulować napięcie mięśniowe całego ciała.
• Przyspiesza rozwój motoryczny (ruchowy) dziecka.
• Wspiera rozwój emocjonalny, pomaga w regulowaniu emocji na co dzień.
• Wspomaga procesy koncentracji uwagi, a tym samym ułatwia uczenie się.
• Wspomaga również rozwój mowy – dzieci stymulowane sensorycznie szybciej zaczynają się komunikować i mówić.
• Pomaga nawiązać i pielęgnować więź z małym i starszym dzieckiem.
• Wiele stymulacji sensorycznych to pierwotne aktywności, które pamiętamy jeszcze z okresu prenatalnego. Mamy je zapisane w ciele i są one dla nas bardzo przyjemne i odprężające (bujanie, docisk, przyciemnione światło, pływanie, słuchanie szumu wody).

Pozostałe odsłony cyklu #wspieramyrozwój znajdziecie tu.

Materiał powstał we współpracy z markami: Intibag, Marioinex, Minibe, Good Wood, Isani Handmade, kolderka.net, Slimebox.pl, Rubbabu.